NHỮNG VẤN ĐỀ QUAN TRỌNG CỦA NHÂN SINH

NHỮNG VẤN ĐỀ QUAN TRỌNG CỦA NHÂN SINH

“ Đạo đại, nhân tự tiểu chi,
Đạo công, nhân tự tư chi,
Đạo quản, nhân tự hiệp chi”
(Lục Cửu Uyên)

Trƣớc kia, ta đã thấy: ngày mà ta tách phân làm một bản ngã riêng biệt với vạn vật,
ngày ấy ta khởi lần lo sợ… Chừng ấy mới có biết tƣ lự. Ấy là ngày mà trong Thánh kinh
(bible) gọi rằng, ta bị đày ra khỏi vƣờn Cực lạc (Eden) là nơi ta sống với vạn vật một cách
tƣơng ứng rất mật thiết. Nơi vƣờn Cực Lạc ấy con ngƣời sống với thú dữ, mà vẫn không biết
sợ… Bởi phải bị gạt ăn nhầm trái cấm của cây Thiện –Ác (arbre du Bien et du Mal) mới biết
xấu, tốt, nhục, vinh, trái, phải..cho nên mới phải bị đày vào cõi thế gian tƣơng quan để chịu
các đều khổ tâm, vất vả…(xem quyển “Toàn chân pháp luận” chƣơng “Bản ngã siêu hình”,
cùng một tác giả). Chính ngày ấy là ngày mà những vấn đề triết lý (problemes
philosophiques) bắt đầu nảy sanh, trong đời con ngƣời vậy, nhƣ vấn đề Công bình, Tự do,
Trƣờng sinh của Linh hồn, Sanh tử, Tạo hóa..những vấn đề ấy, tự cổ chí kim, biết bao nhà
triết học, siêu hình, tôn giáo tìm tâm giải quyết, nhƣng vẫn tƣ lự phân vân, chƣa nhứt định.
Ta sở dĩ không giải quyết đặng, vì bởi ta chỉ căn cứ vào quan niệm lầm lạc rằng, cái Bản ngã
là cái Chân lý tuyệt đối. Ta chỉ lấy sự trừu tƣợng mơ màng, chớ không lấy cái lẽ thực hiện
làm căn bản (se basant sur les speculations et non sur les faits). Lấy bản ngã làm cái cốt cho
những vấn đề ấy; mà bản ngã là ảo vọng, thì những vấn đề ấy làm sao giải quyết cho đặng.
Nếu ta ra một bài toán đố mà cái đề không đúng với sự thật, thì dầu ta có lấy hết lý luận mà
giải, cũng không sao cho đƣợc.
Tóm lại, cái Ta đây, khi phân tách ra làm một nhân vật riêng, không liên lạc gì đến
Toàn thể nữa, thì nhƣ tự nhốt chặt vào một cái vỏ cứng không còn ăn chịu với Vũ trụ.
Một mình hiu quạnh trong khoảng thời gian và không gian vô hạn, bấy giờ ta lấy làm
hãi hùng lắm. Nhƣ ngƣời kia, lúc ngồi chơi với bóng mình, thì vô tâm, vui vẻ..Bỗng dựt
mình tự hỏi: “ Bóng này là ai?” chừng ấy mới có sanh ra cái lòng nghi sợ, chẳng biết bóng ấy
mới có thể hại mình đặng chăng? Ta cũng vậy, ngày mà ta cho vạn vật chung quanh ta là
khác nhau, thì vạn vật sẽ trở nên một thế giới đầy dẫy sự bí mật làm cho ta phải khủng khiếp.
Những vấn đề triết lý quan trọng của nhân sinh nảy sanh trong tâm trí con ngƣời từ đây cốt
để an ủi ta trong cái mê lầm của ngã chấp ( Tỉ nhƣ có kể hỏi ta: “ Lông rắn, sừng ngựa, có
thể nào chấp thành bút chăng?” Ta không xét lại cái câu hỏi có thật đúng với sự thật chăng?
Lại chỉ lo tìm phƣơng thế trả lời. Thì dầu lý luận có hoạt bát đi mấy cũng không sao giải
quyết cho đúng với sự thật đặng. Bản ngã tự nó là không có thật, nhƣ “ rắn đâu có lông, ngựa
đâu có sừng” thế là làm sao cắt nghĩa và giải quyết vấn đề ấy…Căn cứ vào Bản ngã để trả lời
là lầm.
Trƣớc khi trả lời, ta phải xét lại cái đầu đề, coi có trúng với lẽ thật chăng, chớ vội trả
lời, dụng tâm vào một đều huyền ảo. Nhƣ ta sẽ thấy sau đây, những vấn đề quan trọng của
nhân sinh sở dĩ không thể giải quyết đặng là do nơi cớ ấy)
~oo~o~o~o~o~oo~

NGUYỄN DUY CẦN