TƯƠNG QUAN VÀ TUYỆT ĐỐI

TƯƠNG QUAN VÀ TUYỆT ĐỐI

Đứng trong phƣơng diện của bản ngã, chẳng những làm cho phần đông học giả lầm
lạc về những đều đã kể trƣớc kia, mà lại đến sự tƣơng đồng của cái lý Tuyệt đối và Tƣơng
đối, con ngƣời cũng không sao thấy rõ cho đặng.
Chỗ không giống nhau lại thấy giống, còn chỗ tƣơng đồng nhƣ cái lý Tƣơng quan và
Tuyệt đối, lại cho là tƣơng khắc. Ấy cũng bởi ta còn sống trong cái tƣ tâm, nên mới hiểu lầm,
thấy lạc.
Đạo thời từ bao giờ đến bao giờ vẫn là một sự động chuyển không ngớt. Đạo là sự
Sống, cũng vừa là Tuyệt đối vừa là Tƣơng đối (Đạo vừa là Tuyệt đối vừa là Tƣơng đối, cho
nên khi ta biểu lộ đặng cái Chân tính của ta rồi, ta cũng trở nên vừa là Tuyệt đối vừa là
Tƣơng đối. Tuyệt đối là ta không cho ta là riêng, khôngn thấy mình là khác với Vạn vật, vẫn
lấy cái Toàn thể của Vũ trụ làm cái cốt cho hành vi, tƣ tƣởng,..nhƣng trong hành vi ta thì lại
có chỗ riêng biệt của ta. Đó là cái Cá tính của ta. Nó thuộc về chỗ Tƣơng đối…Kiêm đƣợc
vừa Tuyệt đối vừa Tƣơng đối, là đƣợc Toàn Mãn vậy).
Tuyệt đối thuộc về Thể, Tƣơng đối thuộc về Tƣớng (Thể, Tƣớng…là chữ mƣợn bên
Phật giáo, Thể là cái Đạo, cái Lý của Vạn Vật, tức là Chân Nhƣ thƣờng gọi là Bổn thể của
Vũ trụ. Tƣớng là cái hiệu của Đạo, tức là Vũ trụ hiện tƣớng..Thể thuộc về cái Lý của vật, cái
Tƣớng thuộc về trạng thái..-Xem quyển Thể Tƣớng Luận, cùng một tác giả).

Cái lý của Đạo là Tuyệt đối, còn Vạn vật hiện tƣớng là tƣơng quan. Đó chẳng qua là
một cách trừu tƣợng phân tích để lý luận cho dễ hiểu thôi, cũng nhƣ lửa, sự nóng, sự sáng,
đều là một. Ta không thể gọi lửa có trƣớc sự nóng, sự sáng, thảy đều có một lƣợt. Muốn
quan sát cho cùng tột lý trí thƣờng dụng phƣơng pháp phân tích để phá ra, mà nghiên cứu.
Nhƣng khi đã nghiên cứu xong rồi, phải nhớ rằng những phần vừa mới nghiên cứu đó tƣơng
liên với nhau, không thể tách ra đƣợc. Ấy là cái phƣơng pháp biện chứng để hiểu cái lẽ biến
chuyển của Vũ trụ (Xem học thuyết của Hegel).
Tuyệt đối đây là ý nói tự bản tự căn vô thỉ vô chung, bất sanh bất miệt; nghĩa là ngoài
cái cặp tƣơng đối…Đạo, tức là Vạn vật trong vũ trụ, thì lặn đây, là mọc đó, chết đây là sống
đó, không tạo, không táng, mà cũng không diệt, không giảm chút nào. Toàn thể vũ trụ là thế.
Nên không đâu gọi là sanh, không đâu gọi là Tử, không đâu gọi là Thỉ, không đâu gọi là
Chung. Trái lại, nếu lấy theo Tƣơng đối, nghĩa là lấy theo phƣơng diện phần tử mà xem…thì
mới thấy có Sanh, có Tử, có Thỉ, có Chung; cũng nhƣ vì đứng theo phƣơng diện lá cây mới
thấy có tán, có chết, chớ đứng theo phƣơng diện của Toàn thể cái cây, thì không còn gọi có
Sanh, hay có Tử cho đặng nữa (Xem chú giải).
Bởi lầm hai lẽ ấy, ta mới thƣờng có những câu: Lý tôi nói đây là muốn luận về cảnh
Tƣơng quan, còn lý kia thuộc về cảnh Tuyệt đối…Hay là, “Chỗ tôi học, thuộc về cảnh Tuyệt
đối, còn chỗ của ngƣời khác học, thuộc về cảnh Tƣơng quan, ..”(Annie Besant –Chánh hội
trƣởng hội Thông thiên hoc, có nói trong một bài diễn văn ngày 7 tháng 7 năm 1928 tại
Socies Theosophique de Londres: “Krishnamurti với tôi suy chủ nghĩa phƣơng pháp rất trái
ngƣợc nhau, song le cũng vẫn nói về Chân lý cả. Krishnamurti đứng ròng bên mặt Tuyệt đối,
còn ta, ta nói về Tƣơng quan. Cả hai, chẳng qua là hai trạng thái của một cái Lý độc nhất, tức
là Đạo vậy”).
Hình nhƣ Tƣơng quan là một cõi riêng, mà Tuyệt đối là một cõi riêng khác, xa nhau
tuyệt vời vậy. Nào có dè, chẳng qua đó là nói về cái lý mà thôi. Cái hại là nơi quá dùng lý
luận phân tích mà không biết dùng trực giác để tổng hợp lại.
Có kẻ lại cho rằng hễ nói qua vấn đề Tuyệt đối thì không còn gì nói nữa đặng, nên cứ
lặng thinh mà thôi; nào dè khi nói đến Tuyệt đối là ý bảo ta phải lấy theo Toàn thể, hoặc lấy
cái lý tự bản tự căn mà luận hay xem Vạn vật…Cái đều lầm lạc đây lại cũng do nơi sự quá ỷ
lại vào lý trí.

Độc giả hãy nhớ luôn luôn rằng, một thứ tiếng dùng cho lý luận trong cảnh tƣơng
quan học giới, mà đem phô diễn lấy cái lý độc nhất của Đạo, thì làm thế nào mới xem qua,
chẳng thấy toàn là mâu thuẫn..? Độc giả dùng lấy trực giác để thấu cái tinh thần ẩn phục
trong hàng chữ; nếu quá câu chấp về mặt hình thức trong câu văn sống sƣợng của ngƣời viết
đây, thì khó lòng mà hiểu rõ cho đặng cái chỗ tinh vi u ẩn của Đạo.
Đạo là toàn thể Vũ trụ luân chuyển đây. Đạo, tức là sự Sống Chung của Hoàn Vũ,
không ở ngoài cũng không ở trong Vũ trụ.
Thế thì tƣơng quan không phải do Tuyệt đối mà ra, nghĩa là Tuyệt đối không phải
sanh Tƣơng quan. Tuyệt đối là Tƣơng quan, Tƣơng quan là Tuyệt đối…(Chân Nhƣ tức Vạn
Pháp, Vạn Pháp tức Chân Nhƣ -Phật Giáo).
Có kẻ lại cho Tƣơng quan là Tƣơng quan, chớ không hề thành Tuyệt đối đặng. Lầm
thay! Đạo không phải riêng cách với Vũ trụ. Tuyệt đối và Tƣơng quan chẳng qua là hia lý
trừu tƣợng mà thôi. Nói rằng Đạo là Tuyệt đối –nhƣ ta mới thấy trên đây- là muốn chỉ rằng
Đạo thì tự bổn tự căn, nó là Toàn thể của Vũ trụ; còn nói về lý Tƣơng quan của nó là muốn
nói về những phần tử trong Toàn thể đó, đối đãi với nhau. Nên mới có gọi rằng: “Muốn đạt
lý Đạo, ta phải trở nên Tuyệt đối, hay là phải từ cõi tƣơng quan mà vào cảnh tuyệt đối…”Đó
là bảo ta phải lấy Toàn thể luân chuyển của Vũ trụ làm căn bản cho tƣ tƣởng và hành vi, để
biến thông theo, và ta phải làm sao cho hành vi ta đƣợc vô vi, nghĩa là đƣợc tự bản tự căn
nhƣ Đạo vậy, chừng ấy mới biểu lộ đặng Chân tính, sống đặng trong cái Sống của Tâm ta.
Kẻ học giả thƣờng quá thiên chấp về hình thức, về câu văn, mặt chữ, nhứt là vì không
biết chỗ tƣơng đồng, tƣơng dị của hai lý ấy, mà cho rằng Muốn trở về Đạo phải cho tuyệt
đối, là phải để trong lòng trống không, êm lặng, lạnh lẽo, coi sự vận chuyển của dục tình,
nhƣ một đều trở ngại rất lớn cho sự giải thoát của mình vậy. Đau mà uống thuốc, là để bồi bổ
sức lực lại, đặng sống mà không đau đớn nữa, chớ nào phải uống thuốc, là để cho tê liệt thân
thể, đoạn tuyệt thần kinh giác cảm, cho khỏi đau nữa đâu!...Thế mà, có nhiều kẻ cho Tuyệt
đối là cái mầu cứu khổ, nghĩa là tự sát lấy cái sự Sống đi, vì rằng Tuyệt đối là không còn gì
nữa…Diệt hết cái dục tình (cái mối ham muốn ở trong lòng ngƣời), tức là giết chết cả sự
sống của mình. Krishnamurti nói: “Tình dục là cái năng lực xu ta hành động. Muốn diệt
lấy cái gốc của sự Ảo vọng, tất phải biết cái gốc ấy là chi; ấy là tình dục. Hãy tìm hiểu cái
mật ý của ta là gì, ta sẽ thấy rõ cái chi tạo ra những nỗi huyền ảo của ta. Nhưng, ta chớ
nên diệt tình dục, vì nó là sự Sống. Hãy tìm lấy cái tình dục chánh nghĩa là phải tập ham
muốn theo phương diện Toàn thể theo Sự Sống Chung của Vũ trụ; chớ chẳng phải theo
tư dục, theo sự Sống tư của Bản ngã. Chừng ấy ta sẽ tạo ra được thứ Tình dục không còn
phải thứ Tình dục để nuôi dưỡng sự Ảo vọng nữa”.
Tóm lại, ta chớ lầm tƣởng rằng Tuyệt đối là một cảnh thế giới riêng biệt với Tƣơng
quan, phải sang bên nầy qua bên kia, nhƣ ta xuống con đò, để qua sông vậy. Ta chớ vô tình,
mà chuyển đi quan niệm Bản ngã của ta qua chỗ học nầy. Trở lại với Đạo, là diệt cái tƣ tâm,
để cho Chân tính đặng phiêu xuất ra, và linh hoạt tƣơng tiếp với Toàn thể. Bỏ tƣơng quan
đặng vào Tuyệt đối, là bỏ cái quan niệm Tƣ ngã, bỏ cái cảnh đời Sống trong cái sống tƣ của
mình, để vào một cảnh đời sống trong cái Sống Chung của Vũ trụ vậy. Ta mà còn tƣ tâm, thì
mỗi đều ta tƣ tƣởng, cảm giác hay xem thấy, đều theo lý tƣơng quan, nghĩa là chỉ thấy đặng
cái trạng thái biến chuyển của Vạn vật mà thôi, chớ không cảm, không thấy đặng cái nguyên
lý của nó (Lão Tử nói: “Thƣờng vô dục dĩ quan kỳ diệu, Thƣờng hữu dục dĩ quan kỳ
kiếu…”, Vô dục thì thấy đặng cái lý của Đạo. Hữu dục thì chỉ thấy cái trạng thái của Đạo mà
thôi. Vô dục đây, tức là Vô ngã, Vô tƣ tâm, nên thấy đặng cái lý nhiệm mầu của Đạo. Hữu
dục tức là Hữu ngã, Tƣ tâm, nên chỉ thấy có cái trạng thái biến đổi của Đạo mà thôi).
~o~o~o~o~o~o~o~

NGUYỄN DUY CẦN