THIỆN ÁC

THIỆN ÁC

Thế thƣờng, ở đời có ai là không công nhận cái khổ là không có thật chăng..? Sự khổ
là một điều hiển nhiên hơn sự Vui. Nhƣng ta phải biết rằng nếu lấy cái lý Tuyệt đối nghĩa là
lấy theo quan niệm tƣ ngã, thì Vạn Vật phải có cái Tốt, cái Xấu, cái Lớn, cái Trọng, cái
Khinh tất phải có cái Lợi, cái Hại.
Đối với Toàn thể thì không có một vật chi là hại, là vô ích cả. Một việc hại cho ta vị
tất là hại cho kẻ khác, tất nhiên một việc ta gọi là thiện, đối với ta biết chừng đâu là một việc
tàn Ác…? đối với ngƣời (Bản ngã đối với ta là một đều hại, nhƣng nó là đều cần ích cho
những kẻ còn bán khai…Cái vỏ bao cái trứng gà, thì rất cần ích cho con gà khi chƣa
nở..nhƣng đến lúc nó nở đƣợc rồi, thì cái vở cứng trở lại là một đều hại cho nó, nó phải khẽ
bể để thoát ra. Bản ngã của ta cũng không khác nào vở trứng gà mà chân tính ra nhƣ con gà
con, ở trong vậy.) Thế thì lấy chi làm cái quy tắc để định nghĩa chữ Lợi, Hại, Phải, Quấy?
Luân lý, vì lầm và không biết phân biệt cái lý ấy, nên làm cho nhân sinh thống khổ biết bao
nhiêu? Một cái văn minh hay Luân lý chi, muốn cho chỗ công dụng có kết quả, tất phải cho
hạp thời, thuận cảnh, theo lẽ biến hoá của xã hội, nhân loại. Cho nên, gọi là Phải, việc gì, đều
gì có thể lợi ích cho nhân sinh trong một thời gian không gian nào đó, nghĩa là có thể làm
cho nhân sinh thời bấy giờ đƣợc chỗ lạc phúc yên vui…Ấy vậy, muốn cho một đều đƣợc gọi
là phải, thì tất phải cho đều ấy đƣợc thuậ thời hạp thế.
Văn minh của dân rợ và của ngƣời Âu Mỹ vẫn khác nhau xa song le nếu đem văn
minh của ngƣời Âu mỹ cho dân Châu Phi, Châu Á, chƣa ắt đƣợc có chỗ hay; còn văn minh
dân rợ mọi đem cho dân Âu Mỹ cũng vị tất là đƣợc…Văn minh nào cũng phải, cũng hay,
miễn cho hợp với trình độ dân tộc ấy; chớ không phải nó là lẽ tuyệt đối đặng. Vậy mà có kẻ
tự xƣng là Thánh trí cố hạn định Nhân Nghĩa để làm cái khuôn mẫu tuyệt đích cho nhân
sinh. Họ quên rằng kiền khôn vũ trụ chẳng qua là một lẽ biến hoá lƣu chuyển luôn luôn
không ngớt, chẳng có một giờ nào mà ta còn giống ta trong một giờ trƣớc. Cái ngƣời xác thịt
của ta, trong một năm cũng không còn cái ngƣời của ta năm trƣớc. Cái tâm lý của ta trong
một phút đồng hồ nầy, không còn phải là tâm lý của ta trong phút trƣớc nữa đặng. Cái lẽ biến
hoá của Vũ trụ thì vô cùng vô tận, mãi mãi hoài hoài, không bao giờ ngƣng đặng. Thế thì
nhân sinh muốn sống thuận biến theo lẽ luân chuyển sinh hoá của Toàn thể, tất phải biết tuỳ
theo thời hành sự không nên khép chặt tinh thần trong chỗ câu nệ chấp nhứt, nhỏ nhen vụn
vặt…
Toàn thể Vũ trụ vẫn là một bài nhạc vô cùng vô tận. Ta là kẻ tài tử trong đám nhạc ấy,
có nên vì tƣ tâm mà dạo đi dạo lại một khúc nào riêng thích chăng? (Ám chỉ kẻ cứ nô lệ câu
chấp lấy một thứ luân lý cũ rích đem nhai đi nhai lại, mà không kể chi đến hoàn cảnh đã biến
đổi, tấn biến đến đâu…) Hết câu nọ sang câu kia, phải biết thuận biên theo Toàn thể của bài
nhạc luôn luôn…Nếu cứ dụng tâm, lấy tƣ ý của mình, mà không kể đến hoàn cảnh thay đổi,
sống nhƣ thế không gọi là có Sống vậy (Độc giả xem bộ Duree et Simullaneite của H.
Berson(F. Alcan) cho rõ thêm những đều nói trong chƣơng này)
~o~o~o~o~o~o~o~