QUYỂN I: TRUNG DUNG KHẢO LUẬN CHƯƠNG 16 b

xem lại phần trên <<<<<

[37] Bách Khoa, tr.32, số 92 (01-11-1960)

[38] Bách Khoa, tr.31, số 92, Nietzsche.

[39] Thiên Địa chi đạo, Khả nhất ngôn nhi tận dã: kỳ vi vật bất nhị, tắc kỳ sinh vật bất trắc. 天地之道可一言而盡也: 其為物不貳, 則其生物不測 (Trung Dung, ch.26, tr.80)

[40] Hữu Nhược Viết: Khởi duy dân tại? Kỳ lân chi ư tẩu thú, phụng hoàng chi ư phi điểu, Thái sơn chi ư khâu diệt, hà hải chi ư hàng lạo, loại dã. Thánh nhân chi ư dân, diệc loại dã. Xuất ư kỳ loại, bạt hồ kỳ tụy. 有若曰: 豈惟民在? 麒麟之走獸, 鳳凰之於飛鳥泰山之於丘垤河海之於行潦, 類也聖人之於民, 亦類也. 出於其類, 拔乎其萃 (Mạnh Tử, Công tôn Sửu [thượng, 2] tr.98)

[41] Nhan Uyên viết: Thuấn hà nhân dã? Dư hà nhân dã? Hữu vi giả, diệc nhược thị. 顏淵曰: 舜何人也?予何人也?有為者亦若是 (Mạnh Tử, Đằng Văn Công [thượng], tr.146)

[42] Evolution continues in our time, no longer on the physiological or anatomical plane but on the spiritual and moral plane. (Lecomte du Noüy, Human destiny, tr.79)

[43] Con người có thể sửa đổi được không? Bài của Jean Rostand, Hương xa, số 37. tr.21. Bài rút trong sách Can man be modified, 1959, The Curtis Publishing Company.

[44] Âu Dương Tử viết: Giáo học chi pháp bản ư nhân tính ma nhu thiên cách, xử xu ư thiện; chí ư lễ nhượng hành nhi phong tục thuần mỹ, nhiên hậu vi học chi thành. 歐陽子: 教學之法本於人性磨揉遷革, 使趨於善;至於禮讓行而風俗醇美, 然後為學之成 (Cận Tư Lục, I, Tựa)

[45] Cf.: En toi, mon Dieu, j’aurai ma solidité, ma fixité, mon être définitif (Saint Augustin) (Henri de Lubac, Aspects du Bouddhisme, notes 103, p.152)

– cf. Aussi: La montée du Carmel (Les oeuvres spirituelles du Bienheureux Père Jean de la Croix, Desclée de Brower, p.133,134):

«… Donc pour entendre quelle est cette union, dont nous traitons, il faut savoir que Dieu demeure en toutes les âmes, fut-ce celle du plus grand pécheur du monde et y est présent en substance. Et cette manière d’union est toujours entre Dieu et toutes les créatures, selon laquelle il les conserve en leur être, de sorte que si elle venait à leur manquer, elles s’aneantiraient âussitôt et ne seraient plus. Ainsi quand nous parlerons de l’union de l’âme avec Dieu, ce ne sera pas de cette union substantielle de Dieu qui est toujours en toutes les créatures mais de l’union et de la transformation de l’âme en Dieu qui n’est pas toujours faite mais qui se fait seulement quand il y a ressemblance d’amour et partant celle-ci se nomme union de ressemblance, comme l’autre s’appelle l’union essentielle ou substantielle. Celle-là est naturelle, celle-ci surnaturelle, qui est quand les deux volontés, à savoir celle de l’âme et celle de Dieu, sont conformes en un, n’y ayant aucune chose en l’une qui répugne à l’autre. Partant quand l’âme ôter entièrement de soi ce qui répugne et n’est pas conforme à la volonté divine, elle demeurera transformée en Dieu par amour.

[46] Chu Tử viết: Mỗ yêu nhân tiên độc đại học dĩ định kỳ qui mô, thứ độc Luận Ngữ dĩ lập kỳ căn bản, thứ độc Mạnh Tử dĩ quan kỳ phát việt. thứ độc Trung Dung dĩ cầu cổ nhân chi vi diệu. 朱子曰: 某要人先讀大學以定其規模, 次讀論語以立其根本, 次讀孟子以觀其發越, 次讀中庸以求古人之微妙 (Minh thành tổ ngự chế tứ thư ngũ kinh, Tính lý đại toàn, Đại Học, tr.11)

[47] Thiên hạ hữu tam môn: Do ư dục tình, nhập tự cầm môn. Do ư lễ nghĩa, nhập tự nhân môn. Do ư độc tri, nhập tự thánh môn. 天下有三門: 由於欲情入自禽門. 由於禮義入自人門. 由於獨知入自聖門 (Notitiӕ sinicӕ, p.176)

[48] Ẩm tửu mạc giao thành mính đính,          飲酒莫教成酩酊

Khan hoa thận vật đáo ly phi.                  看花慎勿到離飛 .

[49] Cổn cổn Trường giang đông thệ thủy,   滾滾長江東逝水

Lãng hoa đào tận anh hùng,                   浪花淘盡英雄

Thị phi, thành bại chuyển đầu không.    是非成敗轉頭空

Thanh sơn y cựu tại.                                 青山依舊在

Kỷ độ tịch dương hồng.                             幾度夕陽紅

Bạch phát ngư tiều giang chử thượng,   白髮漁樵江渚上

Quán khan thu nguyệt phong.                 慣看秋月風

Nhất hồ trọc tửu hỉ tương phùng.            一壺濁酒喜相逢

Cổ kim đa thiểu sự,                                   古今多少事

Đô phó tiếu đàm trung.                             都付笑談中

(Tam Quốc, Hồi I)

[50] Chí Y Doãn chi sở chí, học Nhan tử chi sở học, quá tắc thánh, cập tắc hiền. 至伊尹之所志, 學顏子之所學, 過則聖, 及則賢 (Cận tư lục, II tr.1)

[51] Giá tiện thị nhất cá tham tán tài thành chi đạo; cái ức âm tiến dương, trưởng thiện nhi tiêu ác, dụng quân tử nhi thoái tiểu nhân. 這便是一簡參贊栽成之道; 蓋抑陰而進陽, 長善而消惡, 用君子而退小人 (Cận tư lục, I, tr.3)

[52] Dịch Kinh tân khảo, I, tr. 20, 56, 60.

[53] Liêm Khê tiên sinh viết: thánh hi thiên, hiền hi thánh, sĩ hi hiền. 濂溪先生曰: 聖希天, 賢希聖士希賢 (Cận tư lục, II, tr.1)

[54] Tam Quốc, hồi 97. Hậu xuất sư biểu của Gia Cát Lượng.

[55] Nhân Tâm duy nguy. Đạo tâm duy vi. Duy tinh duy nhất. Doãn chấp quyết trung. 人心惟危. 道心惟微. 惟精惟一. 允執厥中(Kinh Thư, Đại Vũ Mô, 15)