Luận Ngũ hành Sinh Khắc

Luận Ngũ hành Sinh Khắc

Ngũ hành tương sinh tương khắc, lý là tự nhiên. Thập can thập nhị chi, lục khí ngũ vận, năm

tháng ngày giờ đều lập từ chỗ này, lại lấy làm dụng, ở trời thì là khí: Hàn, Thử, Táo, Thấp,

Phong; ở đất thì thành hình: Kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Hình khí tương cảm mà hóa sinh vạn

vật, chỗ này là nhớ kỹ tạo hóa sinh thành vậy. Nguyên kỳ diệu dụng, có thể nói là vô cùng tận

vậy.

Mộc chủ ở phía đông, ứng mùa xuân. Mộc nói là Xúc vậy, dương khí xúc động, tỏa ra đất mà

sinh vậy. Thủy chảy xu về phía đông để sinh mộc vậy; mộc phát ở trên mà che ở dưới, chính

là Chất tự nhiên vậy.

Hỏa chủ ở phía nam, ứng ở mùa hạ. Hỏa nói là Hóa vậy, là hủy vậy, dương ở trên, âm ở dưới;

hủy nhưng mà thịnh mà biến hóa vạn vật vậy. Khoan mộc lấy hỏa, chỗ mộc sinh vậy. Nhưng

hỏa không có chính thể, là bản thể là mộc vậy. Xuất lấy ứng vật, hết mà lại nhập, chính là

Khí tự nhiên vậy.

Kim chủ ở hướng tây, ứng là mùa thu. Kim nói là Cấm vậy, âm khí mới cấm đoán vạn vật mà

thu lại, đãi cát tìm vàng, là chỗ thổ sinh vậy. Sinh ở thổ mà tách ra ở thổ, chính là Hình thể tự

nhiên vậy.

Thủy chủ ở phía bắc, ứng với mùa đông. Thủy nói là Nhuận vậy. Âm khí nhu nhuận, đảm

nhận nuôi dưỡng vạn vật vậy. Thủy ở phía tây và đông, chỗ kim sinh vậy. Thủy chảy quanh

co, thuận xuống mà thông, chính là Tính chất tự nhiên vậy.

Thổ chủ ở trung ương, kiêm vị trí tây nam, ứng ở sinh trưởng mùa hạ. Thổ nói là Thổ vậy,

hàm chứa thổ của vạn vật, tương sinh là xuất, tương tử là quy, là nhà của vạn vật. Cho nên

sinh trưởng ở cuối mùa hạ, chỗ hỏa sinh vậy. Thổ hoặc là gánh nhận thủy, thủy chính là

ngược với thổ, nghĩa tự nhiên vậy.

Ngũ hành tương khắc, Tử đều là có Mẫu, là phục thù vậy. Mộc khắc thổ, thổ tử kim lại khắc

mộc; kim khắc mộc, mộc tử hỏa lại khắc kim; hỏa khắc kim, kim tử thủy lại khắc hỏa; thủy

khắc hỏa, hỏa tử thổ lại khắc thủy; thổ khắc thủy, thủy tử mộc lại khắc thổ. Có thể tương sinh

với nhau, chính là thủy vậy; có thể tương khắc nhau, chính là cuối cùng vậy. Tính chất đều

xuất phát ở trời vậy. 《 Tố Vấn 》 chỗ nói thủy sinh mộc, mộc lại sinh hỏa, là mộc bị cướp

khí, cho nên thủy phẫn nộ mà khắc hỏa. Tức là Tử gặp cướp khí, Mẫu là tranh lực, cùng Mẫu

bị Quỷ hại, lực Tử đến cứu, nghĩa là một vậy. Cường có thể tấn công nhược, thổ được mộc

mà thông; thực có thể thắng hư, thủy được thổ mà tuyệt; âm có thể làm tiêu dương, hỏa được

thủy mà diệt; mãnh liệt có thể địch cương, kim được hỏa mà khuyết; cứng có thể nhu, mộc

được kim mà chặt. Cho nên ngũ hành lưu mà càng chuyển, thuận thì tương sinh, nghịch thì

tương khắc, như vậy là từng cái đều có dụng, lấy thành đạo mà thôi.

Công