GIA CÁT LƯỢNG TRÍ THỦ HOA DUNG, QUAN VÂN TRƯỜNG NGHĨA THÍCH TÀO THÁO

GIA CÁT LƯỢNG TRÍ THỦ HOA DUNG, QUAN VÂN TRƯỜNG NGHĨA THÍCH TÀO THÁO 

Vân Trường tha cho Tào Tháo rồi dẫn quân quay về. Bây giờ một số binh mã đã bắt đầu thâu nhặt tiền lương, khí giới, chiến lợi phẩm để quay về Hạ Khẩu, duy Vân Trường chỉ có một người một ngựa, tay không mà hồi kiến Huyền Đức. Khổng Minh đang đến để chúc mừng Huyền Đức, bỗng nghe báo tin Vân Trường đã về đến nơi vội vã rời khỏi chiếu, nâng ly nghênh tiếp nói : chúc mừng tướng quân đã lập được Cái Thế Chi Công, vì thiên hạ mà trừ đi một đại hại, lẽ ra tôi phải tiếp đón từ xa.

Vân Trường im lặng không đáp. Khổng Minh nói : Tướng quân không vui như vậy có phải là vì tôi không nghênh tiếp trước ? rồi quay sang hỏi tả hữu : sao các ngươi không báo trước cho ta biết là Quan Vân Trường đang về đến ? Vân Trường nói : Quan mỗ về đây là để nhận tội chết. Khổng Minh nói : lẽ nào Tào Tháo lại không đi đường Hoa Dung ? Vân Trường đáp : Tào Tháo có đi đường Hoa Dung nhưng vì Quan mỗ bất tài, đã để cho hắn tấu thoát. Khổng Minh nói : ngoài Tào Tháo ra có bắt được người tướng sĩ nào không ? Vân Trường đáp : không bắt được người nào cả ! Khổng Minh nói : như vậy là Vân Trường vẫn còn nhớ đến ân nghĩa của Tào Tháo khi xưa nên cố ý phóng thích, Quân Lệnh Trạng trước kia đã lập vẫn còn đây, không thể không chiếu theo quân pháp. Đoạn ra lệnh cho quân sĩ lôi Vân Trường ra chém.

Lời bàn : Ở Hoa Dung đạo, Vân Trường tha Tào Tháo... là sái xa với đạo thành công. Có kẻ bảo là Vân Trường vì nghĩa riêng mà bỏ nghĩa công, nhưng nào đâu phải đấy là tâm sự của Vân Trường. Vân Trường, như ta đã thấy trước đây, là một người quân tử, không chịu tôn thờ chủ nghĩa thành công... Sở dĩ Vân Trường tha Tào Tháo ở Hoa Dung đạo là vì trường hợp Tào Tháo ngày nay không khác nào trường hợp lạc mã của Huỳnh Trung thuở trước. Bởi vậy trong những đền thờ Quan Vân Trường có những câu liễn đối như thế này:

“ Bỉnh chúc mạc tỵ hiểm *, thử dạ tâm trung hoài hữu Hán, Hoa Dung phi báo nghĩa, đương niên mục hạ thị vô Tào”.

Tào Tháo thành công mà Vân Trường thất bại. Nhưng Vân Trường thà chịu trở về thọ tử hình vì tha giặc, chứ không chịu làm kẻ tiểu nhơn mà thành công. Thế mà người quân tử Đông phương ấy lại được người Đông phương hinh hương sùng bái không biết bao nhiều thể kỷ, và khi nói đến tên người thì không có một người Đông phương thuần túy nào mà không lòng cảm kích !

( Trích Văn minh Đông Phương và Tây Phương, chương Đạo Thành Công )

* Chú thích : Quan Công cầm đuốc hầu nhị tẩu ở Chương 26 trong Tam Quốc : Viên Bổn Sơ bại binh chiết tướng, Quan Vân Trường phó ấn phong kim.