CHÂU THIÊN TUYỀN KI ĐỒ

CHÂU THIÊN TUYỀN KI ĐỒ

Phục, Lâm, Thái, Tráng, Quải, Kiền hề,

 復臨泰壯夬乾兮,

Lục Dương tòng tả nhi thượng hạ.

 六陽從左而上下.

Cấu, Độn, Bĩ, Quan, Bác, Khôn hề,

 姤遁否觀剝坤兮,

Lục Âm vãng hữu nhi hồi tuyền.

 六陰往有而回旋.

Phục, Lâm, Thái, Tráng, Quải, Kiền hề,

Sáu Dương lên xuống bên phía tả.

Cấu, Độn, Bĩ, Quan, Bác, Khôn hề,

Sáu Âm tuần hoàn bên phía hữu.

*

Hổ Tây, Long Đông, kiến vĩ Mão Dậu,

 虎西龍東見卯酉,

Hình, Đức tịnh hợp tương kiến hoan hỉ.

 刑德並會相見懽喜.

Hà Khôi lâm Mão, Thiên Cang cứ Dậu,

 河魁臨卯天罡據酉,

Tí Nam, Ngọ Bắc hỗ vi cương kỉ.

 子南午北互為綱紀.

Hổ Tây, Long đông, hình thành Mão Dậu kinh tuyến.[1]

Âm Hình, Dương Đức tính dụng, mọi người hoan hỉ.[2]

Hà Khôi Tinh tại Đông, Mão, Thiên Cang Tinh tại Tây Dậu.

Nam bắc Tí Ngọ tuyến thị cương yếu.[3]

*

Bắc Đẩu Nam Thần hạ,            北斗南辰下

Mi Mao nhỡn để xuyên.             眉 毛眼底穿

Khôi tâm hành Thuỷ Hỏa,         灰心 行水火

Định Ý thái Chân Diên.             定 意採真鉛

Âm hướng Tị Đoan diệt,           陰向 鼻端合

Dương tòng nhãn lý sinh.         陽從 眼里生

Giá ban bình dị pháp,               這般平易法

Nhân thậm một nhân hành.    因 甚沒人行

Bắc Đẩu (Khảm), Nam Thần (Ly) hợp,

Nơi lông mi và mắt (Thượng Đan Điền)

Tâm yên hành Thủy Hoả.[4]

Ý định, Đơn sẽ viên.

Âm tối đầu mũi diệt,

Dương từ trong mắt sinh.

Phép tu dễ như thế,

Sao chẳng mấy người hành?

Lời bàn của Dịch giả về Tuyền Ki:

Hình vẽ trên đây không phải là Tuyền Ki, mà là Huyền Nghi (Armillaires).

1. Tuyền Ki (Tablette de constellation curcum-polaire; Circumpolar Constellation template) là một Ống Đồng cổ kính nhất để quan sát sao Bắc Thần và định vị trí Bắc Cực.

Michel giải Tuyền Ki là một miếng ngọc dẹt chung quanh có một số khía. Miếng ngọc này có thể xoay quanh một cái ống để nhòm. Nếu quay đúng vị trí, các sao Bắc Đẩu và hàng sao Tả Khu, Thượng Tể, Thượng Phụ, Thượng Thừa v.v. sẽ lọt đúng vào chỗ khía đã làm sẵn của Tuyền Ki, còn sao Bắc Thần sẽ hiện ra nơi Tâm Điểm của Tuyền Ki, Như vậy Tuyền Ki sẽ định được chính Bắc Cực.

2. Hồn Nghi là một dụng cụ để xem xét sự vận hành của mặt trời, mặt trăng và sự mọc lặn của các vì sao. Hồn Nghi do Trương Hành (78-149 cn) chế ra.

Hồn Nghi có nhiều loại tuỳ theo có nhiều hay ít vòng. Nó thường có vòng Hoàng Đạo, vòng Xích Đạo, vòng Kinh Tuyến và vòng Nhẫn Giới. Nó cũng còn có nhiều bộ phận hay máy móc khác mà ta không cần biêt.

Dịch giả Tham Đồng Khế, nơi tr. 381, mô tả đại khái Hồn Nghi như sau: «Đó là một Nghi Khi cho ta biết về Đại Đạo. Nó cho ta biết về kinh tuyến Mão Dậu hoàn toàn lấy tự nhiên làm chuần đích. Nó quay từ trong ra ngoài. Khi đã biết tâm điểm của nó, thì sẽ quay nó từ sau ra trước. Nội khí trong người cũng vận chuyển như vậy. Dương Hỏa chuyển phía trái; Âm Phù chuyển phía phải; trong khoảnh khắc, nội khí sẽ vận chuyển toàn thân; Hỏa Hầu đã tới và đan đạo cũng đã thành.»

[1] Nguyên Thần = Thanh Long = Tả Thận chi khí = Mão = Đông. Nguyên Khí = Bạch Hổ = Hưũ Thận chi Khí = Dậu = Tây.

[2] Âm Dương hòa hợp.

[3] Đông Tây, Nam Bắc chính là Thượng, Hạ, Tả, Hữu, bốn phương trong người cho nội khí tuần hoàn.

[4] Nguyên khí, Nguyên Thần.

còn tiếp 

st: Lê Công